با توجه به اهمیت منابع معدنی و لزوم ساماندهی این منابع و جلوگیری از سواستفاده عده ای از افراد سودجو از این نعمتهای خدادادی ارزشمند قانونگذار متقاضی اکتشاف یا بهره برداری از معادن را مکلف به اخذ پروانه اکتشاف یا بهره برداری کرده است. نکته ای که باید به آن توجه داشت این است که قانونگذار پروانه اکتشاف و بهره برداری را دو امر جداگانه می داند به این صورت که صرف اخذ پروانه اکتشاف به معنای توانایی بهره برداری نمی باشد بلکه فرد متقاضی می بایست برای بهره برداری پروانه مربوطه را اخذ کند.برای اخذ پروانه اکتشاف یا بهره برداری فرایندی وجود دارد که لازم است از سوی متقاضی رعایت شود و در صورت رعایت این موارد وزارت صنعت معدن وتجارت مکلف به صدور پروانه بهره برداری می باشد. قانونگذار در آیین نامه قانون معادن چگونگی اخذ پروانه اکتشاف و بهره برداری را بیان کرده که به اختصار به توضیح آنها می پردازیم:
فرایند اخذ پروانه اکتشاف :
متقاضی می بایست در فرمهای مخصوصی که توسط وزارت صمت تهیه شده تقاضای خود را به انضمام مدارک و نقشه های مربوطه تقدیم این وزارتخانه کند و رسید دریافت کند. حدود هر پروانه اکتشاف ۴۰ کیلومتر مربع می باشد. البته قانونگذار به صورت استثنایی برای مواد معدنی طبقه ۱ و سنگهای تزئینی بیان کرده که وسعت محدوده اکتشاف در این موارد نباید از ۶ کیلومتر و ۴ کیلومتر تجاوز کند. وزارت صمت بعد از بررسی و در صورت آزاد بودن محدوده مورد نظر آن را به نام متقاضی حفظ می کند و حداکثر ظرف مدت ۷ روز مشخصات محدوده ثبت شده را به وی ابلاغ می کند. متقاضی اکتشاف مکلف است حداکثر ظرف مدت ۲ ماه از تاریخ اعلام ثبت محدود نسبت به تکمیل و ارائه تعهد نامه مربوط به انجام عملیات اکتشافی طبق اصول فنی و رعایت ضوابط و شرایط وزارت صمت و معرفی مسئول فنی عملیات اقدام کند و مدارک اقدامات انجام شده را تسلیم وزارت صمت کند. وزارت صمت ظرف ۲ ماه پس از دریافت مدارک نسبت به انجام عملیات میله گذاری و بررسی مدارک و اسناد ارائه شده اقدام و در صورت نداشتن نواقص اجازه تهیه طرح اکتشاف به نام متقاضی را صادر می کند. متقاضی مکلف است حداکثر ظرف ۲ ماه پس از انجام عملیات میله گذاری نسبت به تهیه طرح اکتشاف اقدام کند وگرنه حق تقدم وی از بین می رود. وزارت صمت طرخ اکتشاف تهیه شده را بررسی و در صورت نیاز به بازدید از محدوده طرح نسبت به اعزام کارشناس اقدام می کند و در صورتی که طرح را مغایر با ضوابط این آیین نامه نداند حداکثر ظرف مدت ۲۰ روز پروانه اکتشاف به نام متقاضی صادر می شود.
نکته مهم این است که تمام بخشهای دولتی خصوصی و عمومی مکلف به دریافت پروانه اکتشاف می باشند و هیچکدام از این بخشها بی نیاز از دریافت پروانه اکتشاف نیستند همچنین تمام اشخاص اعم از حقیقی و حقوقی می توانند نسبت به دریافت پروانه اکتشاف اقدام کنند.
فرایند اخذ پروانه بهره برداری :
براساس ماده ۲۲ آیین نامه اجرایی قانون معادن متقاضیان پروانه بهره برداری می بایست برای اخذ پروانه ، تقاضای خود را همراه با شناسنامه معدن ، طرح بهره برداری و مدارک مورد نیاز خود را تهیه و تسلیم وزارت صمت نمایند. شناسنامه معدن و طرح بهره برداری باید حاوی نکاتی باشد که از طرف وزارت صمت اعلام می شود. قانونگذار بیایتامین مواد اولیه کارخانجات صنعتی و مصرف کننده ماده معدنی واقع در حوزه عملیاتی معدن که فعالیت آنها منطبق بر استانداردهای موجود است اولویت در طرح بهره برداری قائل شده و طرح بهره برداری متقاضی باید حاوی اطلاعات مربوط به این کارخانجات باشد. متقاضی مکلف است پیش از صدور پروانه بهره برداری نسبت به ارائه تضمین حقوق و ۳ درصد منابع طبیعی موضوع ماده ۲۵ قانون معادن اقدام و مسئول فنی عملیات در معدن را معرفی نمایند. وزارت صمت ظرف ۲ ماه نسبت به بررسی مدارک و طرح بهره برداری اقدام و در صورتی که طرح جامع و مورد تایید باشد پروانه بهره برداری معدن را براساس شناسنامه معدن و طرح مصوب صادر و به بهره بردار ابلاغ می کند. اگر نقصی در مدارک وجود داشته باشد یا طرح بهره برداری به تایید نرسد دو ماه به متقاضی مهلت داده می شود تا اشکالات را مرتفع نماید.
در صورت رعایت فرایندهای گفته شئه از سوی متقاضی وزارت صمت مکلف به صدور پروانه بهره برداری یا اکتشاف برای متقاضی می باشد و در صورت عدم صدور پروانه وی می تواند اقدام به شکایت در دیوان عدالت اداری کند.
