دیوان عدالت اداری چیست؟

دیوان-عدالت-اداری-چیست

 

در این نوشتار به معرفی مختصر دیوان عدالت اداری پرداخته و باتوجه به محدودیت نوشتاری تنها به امور  لازم در این مورد خواهیم پرداخت .بعد از انقلاب باتوجه به وضعیت کشور و اینکه دارای وضعیت اضطارای بود و همچنین بسیاری از سازمانهای  دولتی و همچنین حکومتی باتوجه به قدرتی که از حاکمیت گرفته بودند و امکان سواستفاده  انها از این قدرت وجود داشت.

 لذا در قانون اساسی جمهوری اسلامی در اصل ۱۷۳ به تاسیس دیوان عدالت اداری پرداخته و مقرر می دارد :« به منظور رسیدگی به شکایات، تظلمات و اعتراضات مردم نسبت به مامورین یا واحدها با آیین‌نامه‌های دولتی و احقاق حقوق آنها، دیوانی به نام «دیوان عدالت اداری» زیر نظر رئیس قوه قضاییه تاسیس می‌گردد. حدود اختیارات و نحوه عمل این دیوان را قانون تعیین می‌کند.»

لذا باتوجه به ماده فوق دیوان عدالت اداری مرجعی رسیدگی به مشکلات و درگیری های مردم در خصوص موضوعات حاکمیتی   می باشد.در سال ۱۳۹۲ قانون آیین دادرسی و تشکیلات دیوان عدالت اداری تصویب شده و از ان زمان دیوان براساس این قانون که دارای ۱۲۴ ماده و ۳۹ تبصره بوده و در تاریخ فوق به تایید مجلس تشخیص مصلحت نظام رسید.در این قانون کلیه وظایف آن ،  وضعیت تاسیس ، رسیدگی ، طرح شکایت ، صدور حکم و ….. در دیوان به طور کامل  تشریح گردیده است.

 دیوان عدالت اداری بر خلاف دادگستری که دارای شعبه های متعدد و متفاوتی می باشد و در هر شهرستان ، ناحیه ، بخش دارای شعبه می باشد  ، دارای یک شعبه رسیدگی کننده در تهران می باشد و البته برای کار اسانی برای ارباب رجوع در مراکز استانها نیز شعبه های از دیوان عدالت اداری برای  ثبت دادخواست ، دادن مشاوره در خصوص دیوان و سایر مواردی که بر طبق قانون بر عهده آنها قرار داده شده است تاسیس گردیده اند.

دیوان عدالت اداری تنها به شکایت مردم علیه سازمانها و نهادهای دولتی پرداخته و به هیچ وجه به شکایت خصوصی مردم و یا حقوقی در هیچ موردی رسیدگی نمی نماید.برای شکایت در دیوان عدالت اداری فرد باید ابتدا به دفاتر خدمات الکترونیک قضائی در سراسر کشور مراجعه و در سامانه ابلاغ الکترونیک قضائی ، ساماه ساجدو…. ثبت نام نماید.

 این ثبت نام تنهاصرفا جهت سهولت امر شکایت در دیوان بوده و علت ان نیز این است که در سابق برای طرح شکایت در دیوان عدالت اداری افراد باید  از سراسر کشور در هر موردی که که برخوردی با سازمانها اداری و دولتی داشتند به تهران و شعبه اصلی دیوان مراجعه می نمودند و در انجا طرح شکایت می کردند. که این موضوع باتوجه به زمان زیادی که فرد باید  برای طرح شکاتی تا زمان صدور حکم صرف می کرد در بسیار از موارد فرد از شکایت پشیمان شده و اصلا ان را پیگیری نمی نمود.

در این خصوص دیوان برای حل این مشکل و همچنین انجام سریعتر امور خود اقدام به ایجاد سامانه الکترونیکی خود به نام سامانه ساجد نموده و افرد می توانند کلیه شکایات خود را که در دیوان قابل رسیدگی می باشد را در این سامانه ثبت و پیگیری نمایند.

 برای پیگیری شکایات در دیوان عدالت اداری افراد می توانند با توجه به مرز و نام کاربری که در دفاتر خدمات الکترونیکی هنگام ثبت نام دریافت می کنند وارد سامانه شده و نوشتن شماره پرونده خود اقدام به پیگیری شکایت خود در دیوان بنمایند.

نحوه رسیدگی در دیوان نیز بدین شرح است که با بت شکایت در سامانه پرونده به دفتر کل دیوان رفته و از آنجا به نزد ریاست دیوان ارسال می گردد و در صورتی که دادخواست شکایت فاقد هرگونه نقصی باشد به یکی از شعبه های رسیدگی کننده  در دیوان باتوجه به موضوع ان ارسال می گردد. بعد از ارسال پرونده به شعبه زمان خاصی برای رسیدگی معین می شود زمان رسیدگی به طرفین ابلاغ می گردد..

 طرف شکایت باید در مهلت زمان مقرر توسط شعبه پاسخ خود را نسبت به موضوع شکایت در دیوان ارسال نماید.
عدم ارسال پاسخ در دیوان موجب عدم رسیدگی نبوده و در صورت رسیدگی انجام خواهد شد. اما در مواردی که ارسال پاسخ ضروری بوده و طرف شکایت حاضر به پاسخ نباشد به انفضال از خدمت از سه ماه تا یک سال  محکوم خواهد شد.

بعد از ارسال پاسخ به دیوان و یا حتی در صورت عدم ارسال دفاعیه از طرف شکایت ، دیوان به شکایت مزبوطه رسیدگی خواهد نمود.بعد از رسیدگی به شکایت مذکور دیوان رای خود را در مورد موضوع شکایت صارد می نماید رای صادره قابل اعتراض در شعبه تجدید نظر دیوان می باشد.هر شعبه بدوی دیوان از یک رئیس یا دادرس علی البدل تشکیل می گردد ، در حال حاضر شعبات دیوان به صورت تخصصی به موضوعات در صلاحیت دیوان رسیدگی می نمایند ، بدین صورت که :

۳ معاونت در دیوان تشکیل شده است :

۱-معاونت قضایی امور اقتصادی اراضی و شهرسازی شعبات۲تا ۱۴ ( بدوی ) و شعبات ۲تا۷ ( تجدید نظر ) و شعبه ۱و۲ اجرای احکام .

۲- معاونت قضایی امور اداری استخدامی و فرهنگی ، شعبات ۴۶تا۶۶ ( بدوی ، شعبات ۱۳ تا ۲۰ ( تجدید نظر ، شعبه ۹تا۱۱ ( اجرای احکام )

شعبه تجدید نظر با حضور دو عضو رسمیت می یابد و ملاک صدور رای ، نظر اکثریت است . آراء شعب تجدید نظر دیوان عدالت اداری قطعی است .نکته ای که در این مورد وجود دارد این است که اگر جلسه شعبه تجدید نظر با حضور دو عضو رسمیت یابد و هنگام صدور رای اختلاف نظر حاصل شود یک عضو مستشار توسط رئیس دیوان به آن اضافه می شود

قضاوت دیوان با حکم رئیس ، قوه قضائیه منصوب می شوند و باید دارای ۱۰ سال سابقه کار قضائی باشند . جهت ثبت دادخواست در دیوان عدالت اداری می بایست به صورت حضوری در طبقه همکف ساختمان دیوان عدالت اداری مراجعه کرد و در باجه های مخصوص ثبت دادخواست اقدام به ثبت آن نمود . همانگونه که ذکر شد مرکز اصلی دیوان در تهران می باشد اما به منظور تسهیل در دسترسی مردم به خدمات دیوان ، دفاتر اداری دیوان در محل دادگستری یا دفاتر بازرسی کل کشور در هریک از مراکز استان ها تاسیس می گردد که یکی از وظایف این دفاتر ثبت دادخواست نیز می باشد .هیات عمومی دیوان با شرکت حداقل دو سوم قضات دیوان به ریاست رئیس دیوان و یا معاون قضائی وی تشکیل می شود و ملاک صدور رای ، نظر اکثریت اعضای حاضر است .

صلاحیت و حدود اختیارات دیوان عدالت اداری :

مطابق با ماده ۱۰ قانون تشکیلات و آیین دارسی دیوان عدالت اداری :

۱-رسیدگی به شکایات و تظلمات و اعتراضات اشخاص حقیقی یا حقوقی از :

الف – تصمیمات و اقدامات واحدهای دولتی اعم از وزارتخانه ها و سازمانها و موسسات و شرکتهای دولتی و شهرداری ها و سازمان تامین اجتماعی و تشکیلات و نهادهای انقلابی و موسسات وابسته به آن ها .

ب- تصمیمات و اقدامات ماموران واحدهای مذکور در بند (( الف )) در امور راجع به وظایف آن ها .

۲-رسیدگی به اعتراضات و شکایات از آراء و تصمیمات قطعی هیاتهای رسیدگی به تخلفات اداری و کمسیون هایی مانند کمیسیون مالیاتی ، هیات حل اختلاف کارگرو کارفرما ، کمیسیون موضوع ماده (۱۰۰) قانون شهرداری ها منحصرا از حیث نقض قوانین و مقررات یا مخالفت با آن ها .

۳- رسیدگی به شکایات قضات و مشمولان قانون مدیریت خدمات کشوری و سایر مستخدمان واحدها و موسسات مذکور در بند ( ۱ ) و مستخدمان موسساتی که مشمول این قانون نسبت به آن ها محتاج ذکر نام است اعم از لشکری و کشوری از حیث تضییع حقوق استخدامی .

نکته قابل توجه در این خصوص نحوه تعیین میزان خسارت وارد شده به اشخاص می باشد و قانون گذار مقرر داشته است : تعیین خسارت وارده از ناحیه موسسات و اشخاص مذکور در بندهای ( ۱ ) و ( ۲ ) ماده ۱۰ قانون دیوان عدالت اداری پس از صدور رای در دیوان بر وقوع تخلف با دادگاه عمومی است . یعنی ابتدا می بایست وقوع تخلف در دیوان اثبات شود و سپس در دادگاه عمومی با طرح دادخواست مطالبه خسارت شود .

همچنین باید توجه داشت تصمیمات و آراء دادگاه ها و سایر مراجع قضائی دادگستری و نظامی و دادگاه های انتظامی قضات دادگستری و نیروهای مسلح قابل شکایت در دیوان عدالت اداری نمی باشد .هیات عمومی دیوان عدالت اداری نیز دارای حدود صلاحیت و وظایفی می باشد که در ماده ۱۲ قانون نشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مقرر شده است .

۱-رسیدگی به شکایات ، تظلمات و اعتراضات اشخاص حقیقی یا حقوقی از آیین نامه ها و سایر نظامات و مقررات دولتی و شهرداری ها و موسسات عمومی غیر دولتی در مواردی که مقررات مذکور به علت مغایرت با شرع یا قانون و یا عدم صلاحیت مرجع مربوط یا تجاوز یا سوء استفاده از اختیارات یا تخلف در اجرای قوانین و مقررات یا خودداری از انجام وظایفی که موجب تضییع حقوق اشخاص می شود .

۲- صدور رای وحدت رویه در موارد مشابه که آراء متعارض از شعب دیوان صادر شده باشد .

۳- صدور رای ایجاد رویه که در موضوع واحد ، آراء مشابه متعدد از شعب دیوان صادر شده باشد .

البته باید توجه داشت رسیدگی به تصمیمات قضائی قوه قضاییه و صرفا آیین نامه ها ، بخشنامه ها و تصمیمات رئیس قوه قضائیه و مصوبات و تصمیمات شورای نگهبان ، مجمع تشخیص مصلحت نظام ، مجلس خبرگان و شورای عالی امنیت ملی از شمول ماده ۱۲ قانون دیوان عدالت اداری خارج می باشد .

فهرست
کلیک جهت مشاوره رایگان