گفتار اول – تقدیم دادخواست
بر اساس ماده ۱۶ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری، رسیدگی در شعب دیوان عدالت از طریق تقدیم دادخواست می باشد. این دادخواست تفاوت فاحشی با دادخواست طبق قانون آیین دادرسی مدنی ندارد. دادخواست روی برگ چاپی مخصوص به زبان فارسی تقدیم می شود. شاکی باید مشخصات خود و طرف دعوی را در دادخواست ذکر نماید. غیر از مشخصات خود باید شرح شکایت را ذکر کرده و ادله آن را نیز به دادخواست ضمیمه نماید.
طبق ماده ۲۰ قانون دیوان عدالت، رونوشت یا تصویر خوانا و گواهی شده استاد و مدارک مورد استناد می بایست پیوست دادخواست شود و تصویر مدارک باید به وسیله دبیرخانه یا دفاتر شعب دیوان یا دفاتر اداری مستقر در مراکز استان ها و یا دفاتر دادگاه های عمومی، دفاتر اسناد رسمی با وکیل شاکی یا واحدهای دولتی و عمومی تصدیق شود.
اگر تصدیق مدارک از سوی شاکی ممکن نباشد یا شاکی نتواند تصویری از آن ها را ارائه نماید باید ذیل دادخواست ذکر نماید تا برابر تبصره ۲ ماده فوق اقدام گردد.
مهلت تقدیم دادخواست راجع به آرای کمیسیون های ماده ۱۰۰ شهرداری، برای اشخاص داخل کشور سه ماه و برای افراد مقیم خارج کشور ۶ ماه از تاریخ ابلاغ رأی یا تصمیم قطعی کمیسیون مذکور مطابق قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی است. کمیسیون ماده ۱۰۰ مکلف است در رای یا تصمیم خود تصریح نمایند که رأی یا تصمیم آنها ظرف مدت مزبور در دیوان قابل اعتراض است.
در مواردی که ابلاغ واقعی نبوده و ذی نفع ادعای عدم اطلاع از آن را بنماید شعبه دیوان در ابتدا به موضوع ابلاغ رسیدگی و در مواردی که به موجب قانون سابق اشخاصی قبلا حق شکایت در مهلت بیشتری را داشته اند مهلت مذکور ملاک محاسبه است.
پس از تنظیم دادخواست برگ دادخواست و ضمایم می بایست از طریق پست سفارشی به دبیرخانه دیوان یا دفاتر نمایندگی دیوان مستقر در دادگستری مراکز استان ها تحویل شود.
گفتار دوم – طرفین دعوای شکات از آرا در دیوان عدالت اداری
در شکایت از آرای کمیسیون ماده ۱۰۰ در دیوان عدالت اداری صرفا طرفی که تخلف ساختمانی دارد می تواند به رأی کمیسیون در نزد دیوان اعتراض نماید. در شعب بدوی شهرداری امکان اعتراض به رای کمیسیون ماده ۱۰۰ را نخواهد داشت داشت تنها متخلف می تواند چنین اعتراضی به عمل آورد؛ بنابراین شاکی شخصی است که در رای کمیسیون ماده ۱۰۰ به عنوان متخلف از قوانین ساختمانی شناخته می شود و مشتکی عنه کمیسیون ماده ۱۰۰ شهرداری می باشد؛ بنابراین شهرداری خود نمی تواند از کمیسیون ماده ۱۰۰ به دیوان شکایت کند.
در مورد طرفین دعوی در شعب تجدیدنظر دیوان عدالت اداری باید گفت شاكی در این حالت هم متخلف ساختمانی و هم شهرداری می باشد در صورتی که از رأی کمیسیون بدوی متضرر شده باشد.
گفتار سوم – هزینه دادرسی شکایت در دیوان عدالت
تقویم هزینه دادرسی در شعب بدوی دیوان به یکصد هزار ریال و در شعب تجدیدنظر به دویست هزار ریال و عدم مطالبه هزینه دادرسی همچون طرح دعوی در محاکم دادگستری می تواند ناشی از طبیعت متفاوت دعاوی قابل رسیدگی در دیوان با دعاوی قابل طرح در دادگاههای دادگستری باشد.
تعیین مبالغ مربوط به هزینه دادرسی در شعب دیوان در ماده ۱۹ این قانون از آنجایی که وضع قاعده آمره مبنی بر اخذ هر نوع وجهی از اشخاص در صلاحیت مقنن است توسط قانون گذار تعیین شده است اما تعدیل هزینه دادرسی به تناسب نرخ تورم اعلام شده توسط بانک مرکزی هر سه سال یکبار به پیشنهاد رئیس دیوان و تأیید رئیس قوه قضائیه و تصویب هیئت وزیران در تبصره ماده مذکور نیز بایستی به موجب قانون صورت گیرد.
گفتار چهارم – روند رسیدگی در شعب دیوان عدالت اداری
رسیدگی در شعب دیوان نیز مانند شعب بدوی دادگاه های حقوقی می باشد. آیین رسیدگی به شکایات واصله از آرای کمیسیون های ماده ۱۰۰ مانند رسیدگی به شکایات واصله در سایر زمینه ها، با شکایت طرف پرونده تخلف ساختمانی (ذینفع به غیر از شهرداری به جریان می افتد. اما رسیدگی مرحله تجدیدنظر به وسیله هیئت تجدیدنظر دیوان عدالت اداری صرفا با شکایت و اعتراض شهرداری نسبت به رأی شعبه دیوان، ممکن می گردد.
طبق ماده ۴۳ دیوان عدالت اداری، دیوان می تواند هر یک از طرفین را برای ادای توضیح دعوت نماید. اگر طرف شکایت اداره دولتی است، آن اداره باید یک نماینده معرفی نماید. در مورد کمیسیون ماده ۱۰۰ نیز که مربوط به شهرداری است اگر دعوی علیه این کمیسیون باشد باید از سوی شهرداری نماینده معرفی شود. طبق تبصره یک ماده مذکور اگر شخص مدعو حاضر شود با ادای توضیح و اگر حاضر نشود با بررسی اوراق پرونده رأی صادر می شود.
اگر امکان صدور رأی بدون اخذ توضیح نباشد، شعبه دیوان قرار ابطال دادخواست صادر می نماید. رأی قطعی کمیسیون ماده ۱۰۰ قابل شکایت در دیوان عدالت اداری است. دیوان عدالت اداری پس از وصول شکایت که در فرمهای چاپی مخصوص تنظیم و تقدیم دیوان عدالت می گردد. پس از بررسی نسبت به رد یا پذیرش شکایت تصمیم گیری خواهد نمود.
چنانچه تصمیم دیوان عدالت اداری مبنی بر پذیرش شکایت باشد، شهرداری مکلف است پرونده تخلفات ساختمانی موضوع شکایت را مجددا برای تصمیم گیری به کمیسیون ماده ۱۰۰ ارسال نماید و کمیسیون مذکور نیز مکلف به رسیدگی مجدد می باشد.
دیوان عدالت اداری بیشتر در موارد ذیل رأی کمیسیون ماده ۱۰۰ را نقض خواهد کرد:
الف) سلب پاسخگویی از ذی نفع یا ذی نفعان؛
ب) عدم رعایت مقررات ابلاغ؛
ج) عدم رعایت مدت ۱۰ روز برای پاسخگویی ذی نفع؛
د) عدم رعایت مهلت یک ماهه کمیسیون جهت رسیدگی
ه) رعایت نکردن موارد شهر سازی در ثراهين تخلف با مقررات مربوطه
و) رعایت نکردن ترسره های ماده ۱۰۰ در تطبیق با جریمه
ز) رعایت نکردن ارزش معاملاتی سال احداث اعیانی ها در برقراری جرائم
ح) نقيبن جریمه بیش از آنچه در قانون مقرر شده؛
ط) حضور یک یا چند نفر از اعضا کمیسیون بدوی در کمیسیون تجدیدنظر؛
ی) عدم رسیدگی دقیق به مدارک و اظهارات مالک و صدور رأی برخلاف واقعیت؛
ک) رسیدگی به پرونده های تخلفات ساختمانی خارج از محدوده حریم شهر.
